Γενικοί στόχοι – Γενικά μαθησιακά αποτελέσματα

Το μάθημα εστιάζει στη γνώση, κριτική κατανόηση, και εξοικείωση με τη χρήση των μεθόδων, πρακτικών και σχεδιαστικών εργαλείων χωροθέτησης δραστηριοτήτων και επενδύσεων, μεγάλης και μεσαίας κλίμακας, που περιλαμβάνει το ελληνικό σύστημα χωρικού σχεδιασμού, στους κύριους κλάδους της ελληνικής οικονομίας. Στην προσέγγιση αυτή ενσωματώνονται παράμετροι επιχειρηματικότητας (οπτική από την πλευρά του επενδυτή) και ανάπτυξης (οπτική από την πλευρά του δημοσίου συμφέροντος).

Η απόφαση για την υλοποίηση μιας επένδυσης από ένα φορέα ιδιωτικού δικαίου αποτελεί μια περίπλοκη και σύνθετη διαδικασία, ανάλογα με τη φύση της δραστηριότητάς του (επένδυση στην παραγωγή υλικών αγαθών ή παροχή υπηρεσιών) και είναι κεφαλαιώδους σημασίας για τη βιωσιμότητα και την ανάπτυξή του. Όταν για την υλοποίηση μιας ιδιωτικής επένδυσης απαιτείται η δημιουργία υλικών υποδομών, τίθεται το θέμα της χωροθέτησης αυτών. Με την εγκατάσταση μιας επιχείρησης σε συγκεκριμένη θέση (ή θέσεις) στο χώρο, επιδιώκεται η δημιουργία ή η ενίσχυση του ανταγωνιστικού της πλεονεκτήματος στην ειδική αγορά στην οποία μια επιχείρηση δραστηριοποιείται (τουρισμός, βιομηχανία, εμπόριο, εφοδιαστική αλυσίδα, κλπ.). Η χωροθέτηση των υποδομών μιας επιχείρησης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως: η ταυτότητα και η επιχειρηματική στρατηγική της επιχείρησης, ο διεθνής, εθνικός και τοπικός ανταγωνισμός, η πρόσβαση στις αγορές στις οποίες απευθύνεται, οι ανάγκες της σε πρώτες ύλες και σε εργατικό-στελεχιακό δυναμικό, οι ανάγκες ύπαρξης δημόσιων υποδομών, υλικά και αϋλα δίκτυα, οι εθνικές και τοπικές πολιτικές ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας, το κόστος δημιουργίας των υποδομών της επιχείρησης, κλπ.

Κατά συνέπεια, στην περίπτωση της χωροθέτησης των επιχειρήσεων, διερευνώνται και αναλύονται ενδελεχώς τα δεδομένα του υφιστάμενου χωρικού και αναπτυξιακού σχεδιασμού σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, προκειμένου να επιλεχθεί η θέση εγκατάστασης της επιχείρησης που θα ικανοποιεί τους αναπτυξιακούς της σκοπούς. Στο μάθημα εξετάζονται οι προϋποθέσεις χωροθέτησης παράλληλα με τις δυνατότητες επιμέρους ρυθμίσεων όπως προκύπτουν από το σύστημα χωρικού σχεδιασμού της χώρας.

Στο πλαίσιο του μαθήματος οι φοιτητές, πέραν των νέων γνώσεων που επιδιώκεται να αποκτήσουν, να ανακαλέσουν και να συνθέσουν γνώσεις και δεξιότητες που έχουν ήδη αποκτηθεί σε μαθήματα που έχουν διδαχθεί προγενέστερα, όπως: χωροταξία, πολεοδομία, περιφερειακή ανάπτυξη, διαχείριση ακινήτων, κλπ. Συνεπώς, η επιτυχής παρακολούθηση των μαθημάτων αυτών αποτελεί προαπαιτούμενο για την παρακολούθηση του μαθήματος.

Γνώσεις

Το μάθημα εστιάζει στη γνώση, κριτική κατανόηση, και εξοικείωση με τη χρήση των σχεδιαστικών εργαλείων χωροθέτησης επενδύσεων, μεγάλης και μεσαίας κλίμακας, που περιλαμβάνει το ελληνικό σύστημα χωρικού σχεδιασμού, στους κύριους κλάδους της ελληνικής οικονομίας.

Δεξιότητες

• Κατανόηση της διαδικασίας επιλογής χωροθέτησης επιχειρηματικών δραστηριοτήτων ως μιας δραστηριότητας που συνδέει την ιδιωτική και τη δημόσια οπτική.
• Εξοικείωση με τις τεχνικές, μεθόδους, και θεσμούς που αφορούν την χωροθέτηση παραγωγικών δραστηριοτήτων και επενδύσεων.
• Επαφή με τις σύγχρονες ανάγκες χωροθέτησης παραγωγικών δραστηριοτήτων στο χώρο.

Ικανότητες

Αξιολόγηση σεναρίων χωροθέτησης, εξοικείωση με τη λειτουργία μέσα σε ομάδες.

Οι γενικές ικανότητες που θα πρέπει να έχει αποκτήσει ο φοιτητής/φοιτήτρια και στις οποίες αποσκοπεί το μάθημα είναι:

Οι φοιτητές εξοικειώνονται με τις διαδικασίες χωροθέτησης δραστηριοτήτων και επενδύσεων, λαμβάνοντας υπόψη την προσέγγιση και την προβληματική του ιδιωτικού τομέα και εντός του πλαισίου που διαμορφώνει η αναπτυξιακή πολιτική και ο χωρικός σχεδιασμός. Μαθαίνουν να εξετάζουν επιμέρους θέματα επενδύσεων και ανάπτυξης δραστηριοτήτων και να αναλύουν τη χωρική τους διάσταση, προκειμένου να είναι τελικά εφικτή η επεξεργασία εναλλακτικών επιλογών χωροθέτησης και η λήψη αποφάσεων .

Βασικό κορμό του μαθήματος αποτελούν οι ασκήσεις χωροθέτησης με τις σχετικές διαλέξεις να έχουν επικουρικό χαρακτήρα. Τα γνωστικά πεδία των διαλέξεων:

• Ο χαρακτήρας της ιδιωτικής επιχείρησης
• Η έννοια του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος για τις επιχειρήσεις και η χωρική του διάσταση
• Η ανάπτυξη του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος ενός τομέα παραγωγής από το κράτος Ι: τομεακές – αναπτυξιακές πολιτικές
• Η ανάπτυξη του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος ενός τομέα παραγωγής από το κράτος ΙΙ: χωρικές πολιτικές
• Ανάλυση του ανταγωνισμού – υποδομών – πολιτικών
• Κριτήρια επιλογής χωροθέτησης σε υπερτοπικό επίπεδο – οικονομίες κλίμακας, οικονομίες συγκέντρωσης – νέες προσεγγίσεις – χώρος – δικτυώσεις
• Τα ειδικά θεσμικά πλαίσια ανάπτυξης παραγωγικών δραστηριοτήτων
• Χωροταξικό πλαίσιο Παραγωγικών δραστηριοτήτων: Εθνικό και Περιφερειακό Επίπεδο
• Υποδοχείς παραγωγικών δραστηριοτήτων και επενδύσεων (ΒΕΠΕ, ΕΧΣ, κλπ)- χρήσεις γης
• Κριτήρια επιλογής χωροθέτησης σε τοπικό επίπεδο και σημειακής εγκατάστασης επιχείρησης (επίπεδο οικοπέδου-κτηρίου)
• Αξιολόγηση χωρικών χαρακτηριστικών, τεκμηρίωση /πρόταση χωρικού προορισμού επένδυσης
• Απαιτούμενες διαδικασίες (άδεια χωροθέτησης, ΣΠΕ, Περιβαλλοντική αδειοδότηση κλπ.)

• Κείμενα ελληνικής νομοθεσίας χωρικού σχεδιασμού και ανάπτυξης
• Amin A., Thrift N. 1992. Neo-Marshallian nodes in global networks. International Journal of Urban and Regional Research, 16: 571–587
• Galaskiewicz J., Zaheer A. 1999. Networks of competitive advantage. In Andrews S.Knoke D.(Eds.), Research in the sociology of organizations: 237–261. Greenwich, CT: JAI Press
• Barney, Jay (1991) Firm Resources and Sustained Competitive Advantage,Journal of Management,17(1)
• Lawson C (1997) Towards a competitive theory of the region, Cambridge, ESRC Centre for Business Research.
• Malecki Ε. (2002) Hard and Soft Networks for Urban Competitiveness, Urban Studies, Vol 39, Issue 5-6, pp. 929 – 945.
• Camagni R. (2017) From City Hierarchy to City Network: Reflections About an Emerging Paradigm. In: Capello R. (eds) Seminal Studies in Regional and Urban Economics. Springer