Οι εμπορευματικές μεταφορές είναι μία πολύ σημαντική παράμετρος επιρροής της κυκλοφοριακής συμφόρησης και των συνεπαγόμενων επιπτώσεων στο περιβάλλον και στο κοινωνικό σύνολο (ασφάλεια, οικονομία, ποιότητα ζωής). Τα logistics αφορούν στο σχεδιασμό, οργάνωση, διαχείριση, εκτέλεση και έλεγχο των εμπορευματικών μεταφορών. Παρέχοντας ολοκληρωμένες λύσεις για την εξυπηρέτηση των εμπορευματικών μεταφορών από πόρτα σε πόρτα, στοχεύουν στη βελτιστοποίηση της αποδοτικότητας αυτών και στη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων που αυτές συνεπάγονται. Σκοπός του μαθήματος είναι να αναπτύξει μία καθαρή αντίληψη για το ρόλο και τη λειτουργία των εμπορευματικών μεταφορών και να παρέχει γνώση για την ανάλυση των συστημάτων και το σχεδιασμό λύσεων που αφορούν στην εξυπηρέτηση των ροών των αγαθών από την πηγή παραγωγής τους, μέχρι το σημείο κατανάλωσής τους και απόθεσης ή ανακύκλωσης τους και επανατροφοδότησης της εφοδιαστικής αλυσίδας.

• Εισαγωγή στα συστήματα εμπορευματικών μεταφορών. Έννοιες, νομικό και κανονιστικό πλαίσιο, εμπλεκόμενοι φορείς. Στατιστικά στοιχεία. Παγκοσμιοποίηση και ενιαίος χώρος μεταφορών, ανταγωνιστικότητα & ενεργειακή αποδοτικότητα πανευρωπαϊκού συστήματος μεταφορών, αστικοποίηση, ρύπανση, φαινόμενο θερμοκηπίου (GHG), καύσιμα & εκπομπές τους, καθαρές τεχνολογίες οχημάτων, προστασία του περιβάλλοντος και βιώσιμη ανάπτυξη, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, έξυπνη χρέωση & φορολογία βάσει της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει».

• Ευρωπαϊκή και εθνική πολιτική, τάσεις και προοπτικές. Σχέδιο δράσης για τον τομέα των logistics. Σχέδιο δράσης για τις οδικές μεταφορές. Σχέδιο δράσης για τις σιδηροδρομικές μεταφορές. Σχέδιο δράσης για τις θαλάσσιες & ποτάμιες μεταφορές. Σχέδιο δράσης για τις αεροπορικές μεταφορές. Ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες: ενδεικτικά, MoS, TEN-T, COST, FPs, Marco Polo.

• Logistics και εφοδιαστική αλυσίδα. Βασικές έννοιες, ορισμοί και διαδικασίες. Εφαρμογές και παραδείγματα καλών πρακτικών.

• Αστικές εμπορευματικές μεταφορές. Διασύνδεση εμπορευματικών μεταφορών μικρών και μεγάλων αποστάσεων. Εφαρμογές και παραδείγματα καλών πρακτικών.

• Συνδυασμένες μεταφορές. Κόμβοι συνδυασμένων μεταφορών, λιμένες, αεροδρόμια, ζώνες ελεύθερου εμπορίου. Μοντέλα διοίκησης, ιδιωτικοποίηση. Μελέτες περίπτωσης: λιμάνι του Ρότερνταμ, αεροδρόμιο του Μάντσεστερ.

• Τυπολογία και κατηγοριοποίηση εμπορευματικών κέντρων (Ε/Κ), κέντρα συλλογής, διαλογής, διανομής. Πρότυπα ανάπτυξης, λειτουργίας και διαχείρισης Ε/Κ σε διεθνές επίπεδο, οργανωτικό, λειτουργικό και επιχειρησιακό μοντέλο. Μελέτη περίπτωσης: λογικό μοντέλο διαμόρφωσης δικτύου Ε/Κ στην Ελλάδα.

• Πρόβλεψη εμπορευματικών ροών. Παράγοντες επιρροής, παραγωγή και έλξη εμπορευματικών ροών, κατανομή εμπορευματικών ροών, επιλογή μεταφορικού μέσου, καταμερισμός στο δίκτυο. Μελέτη περίπτωσης: πρόβλεψη εθνικών εμπορευματικών ροών.

• Μοντέλα χωροθέτησης – βελτιστοποίησης. Γραμμικός και ακέραιος προγραμματισμός. P-median, P-center, set covering, uncapacitated fixed charge προβλήματα. Επίλυση προβλημάτων με χρήση SITATION.

• Μοντέλα δρομολόγησης (CVRP, DCVRP, VRPTW, VRPB, VRPPD). Διατύπωση προβλημάτων ροής οχημάτων ή αγαθών, μερικού τεμαχισμού και άλλων.

• Πολυκριτηριακή αξιολόγηση. Ιεραρχική Αναλυτική Μέθοδος (AHP), καθορισμός κριτηρίων, δεικτών, ομάδων χρηστών. Εφαρμογή λογισμικού PROMETHEE-GAIA.

Κατά τη διάρκεια του εξαμήνου θα πραγματοποιηθούν 2 εργασίες, από την αξιολόγηση των οποίων θα προκύπτει το 70% της βαθμολογίας. Το υπόλοιπο 30% του τελικού βαθμού θα προκύπτει από τη γραπτή εξέταση του μαθήματος. Η πρώτη εργασία θα αφορά μία εκτεταμένη έρευνα, στηριζόμενη σε βιβλιογραφική ανασκόπηση, πάνω σε θέμα επιλογής του κάθε φοιτητή από κατάλογο θεμάτων που θα κοινοποιηθεί μέσα στο εξάμηνο. Η δεύτερη εργασία θα αφορά την εφαρμογή των μοντέλων και λογισμικών που διδάσκονται μέσα στο μάθημα, σε μελέτη περίπτωσης και θα στηρίζεται σε συλλογή και επεξεργασία στοιχείων που θα πραγματοποιεί ο φοιτητής. Η γραπτή εξέταση θα είναι διάρκειας 3 ωρών και θα περιλαμβάνει θέματα που θα αντιστοιχούν σε όλο το εύρος της διδαχθείσας ύλης.