Πολιτική διασφάλισης ποιότητας Προπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών
Το Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών (ΠΠΣ) του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΤμΜΧΠΠΑ) της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας έχει ως κεντρική επιδίωξη την παροχή στους φοιτητές και τις φοιτήτριες των κατάλληλων επιστημονικών γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων που θα λειτουργήσουν ως εφόδια για την προσωπική τους επιστημονική ανάπτυξη και μελλοντική τους επαγγελματική σταδιοδρομία στο αντικείμενό τους. Επιμέρους στόχο του ΠΠΣ του Τμήματος αποτελεί η επίτευξη των μαθησιακών αποτελεσμάτων που υπεισέρχονται στον τίτλο που απονέμεται σύμφωνα με τις απαιτήσεις της επιστήμης, της τεχνολογίας και των τεχνών.
Παράλληλα, στοχεύει στην προαγωγή γνώσης και εξειδίκευσης, με κανόνες δεοντολογίας, που θα εξυπηρετούν τις ανάγκες της κοινωνίας, στη διαμόρφωση ενός ελεύθερου ακαδημαϊκού περιβάλλοντος, στην διεξαγωγή έρευνας υψηλού επιπέδου, στη διασφάλιση εχεγγύων ότι το διδακτικό προσωπικό έχει το υψηλότερο δυνατό επίπεδο για διδασκαλία και έρευνα, στη διαμόρφωση κουλτούρας συνεργασιών με εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα της ημεδαπής και της αλλοδαπής. Αποτελεί στρατηγικό στόχο η αναγνώριση και η ελκυστικότητα του Προπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών μέσα στην επόμενη δεκαετία σε εθνικό επίπεδο, καθώς και διεθνής αποδοχή του επιτελούμενου ερευνητικού του έργου. Το ΤΜΧΠΠΑ θεωρεί κεντρικό σημείο της πολιτικής του την ανάγκη διαμόρφωσης στάσεων, ανάπτυξης ιδεών, κουλτούρας και πολιτικής Διασφάλισης ποιότητας (ΔΠ) στο Τμήμα. Η ΔΠ εγγυάται την ασφαλή πορεία για τον προσδιορισμό, αλλά και την επίτευξη των οραμάτων, των επιδιώξεων, των στόχων και της πολιτικής του Τμήματος. Η οικονομική κρίση κάνει το κόστος της ανώτατης εκπαίδευσης αβάστακτο, οι φοιτητές αυξάνονται, το προσωπικό μειώνεται, ωστόσο, κάτω από οποιαδήποτε συνθήκη το ΤΜΧΠΠΑ μέσω του Π.Θ. λογοδοτεί στην κοινωνία, η οποία απαιτεί να γνωρίζει όλους τους ποιοτικούς και ποσοτικούς δείκτες που καθορίζουν την ταυτότητά του. Μέσω της ΔΠ το Τμήμα ικανοποιεί τις προσδοκίες και τους στόχους του, αλλά και τον κοινωνικό του ρόλο, καθώς και τις ανάγκες της κοινωνίας. Η Διασφάλισης Ποιότητας του Τμήματος, έχει σκοπό την ανάπτυξη κουλτούρας διαρκούς αναβάθμισης της ποιότητας στην ακαδημαϊκή κοινότητα ώστε να μπορεί να εκπληρώνει τους στόχους της, μέσω της εκπαίδευσης, της αριστείας, της προαγωγής της γνώσης, και της καινοτομίας στην έρευνα. Αποτελεί δέσμευση για διαδικασίες βελτίωσης και άμιλλας, παρά για ανταγωνισμό, για διαδικασίες που θα οδηγήσουν σε λήψεις αποφάσεων και θα ενισχύσουν την αυτοπεποίθησή του. Ακολουθεί τις «Αρχές και κατευθυντήριες οδηγίες για την Διασφάλιση της Ποιότητας στον Ευρωπαϊκό Χώρο της Ανώτατης Εκπαίδευσης», σύμφωνα με τη διακήρυξη της Ευρωπαϊκή Ένωση για την Διασφάλιση της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ENQA), 2009, Ελσίνκι, http://www.adip.gr/data1/ESG-2Greek.pdf.
Η ΔΠ είναι ο ευγενέστερος δρόμος για παρακίνηση, προσπάθεια και διαρκή βελτίωση. Στο Τμήμα δεν επιδιώκεται απλά διδασκαλία, μάθηση, έρευνα, και υπηρεσίες στην κοινωνία. Επιδιώκεται η ποιότητα σε διδασκαλία, μάθηση, έρευνα και υπηρεσίες στην κοινωνία. Καλές διαδικασίες ΔΠ είναι δείκτης εσωτερικής δημοκρατίας. Οι διαδικασίες αυτές είναι διαρκείς. Η διασφάλιση ποιότητας μέσω της ορθής αποτίμησης του έργου του Τμήματος οδηγεί στη διαμόρφωση τεκμηριωμένων εισηγήσεων για τη λήψη μέτρων, για ίδρυση ή βελτίωση των θεσμών και για τη διαμόρφωση κατευθύνσεων και στρατηγικών ποιοτικής βελτίωσης της εκπαιδευτικής, ερευνητικής και διοικητικής λειτουργίας. Ένα μέρος των διαδικασιών
διασφάλισης ποιότητας είναι και η αξιολόγησης. Μέσω της αξιολόγησης, το Τμήμα θεμελιώνει άποψη για την ποιότητα του επιτελούμενου έργου με βάση ακαδημαϊκά και αντικειμενικά κριτήρια και δείκτες γενικής αποδοχής.
Η συστηματική εφαρμογή ενεργειών διασφάλισης ποιότητας παρέχουν την εγγύηση ότι το ΠΠΣ είναι ισόρροπα σχεδιασμένο και υλοποιείται ανταποκρινόμενο στους στόχους και τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα που έχουν τεθεί. Η παραπάνω διαδικασία βρίσκεται κάτω από διαρκή παρακολούθηση και περιοδική επικαιροποίηση με στόχο την διασφάλιση της παραπάνω ποιότητας του ΠΠΣ.
Για την επίτευξη της διαδικασίας διασφάλισης ποιότητας, το Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης δεσμεύεται να λειτουργήσει με γνώμονα τους παρακάτω κεντρικούς και επί μέρους εννέα (9) στόχους:
α) την καταλληλότητα της δομής και της οργάνωσης του προγράμματος σπουδών
Η δομή του ΠΠΣ βασίζεται στην εμπειρία από την πολύχρονη επιτυχημένη λειτουργία του Τμήματος και υπόκειται σε συνεχείς βελτιώσεις και επικαιροποιήσεις. Η βασική φιλοσοφία πίσω από το πρόγραμμα σπουδών του Τμήματος είναι η εμπέδωση βασικών γνώσεων και τεχνικών του αντικειμένου με ισχυρό εργαστηριακό χαρακτήρα στα πρώτα έτη σπουδών και στη συνέχεια η συνθετική λειτουργία σε μαθήματα εξειδίκευσης λίγο πριν την ολοκλήρωση του προγράμματος.
β) την επιδίωξη των μαθησιακών αποτελεσμάτων και προσόντων σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό και Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων Ανώτατης Εκπαίδευσης
Τα μαθησιακά αποτελέσματα του ΠΠΣ του Τμήματος περιλαμβάνουν τα αντικείμενα που θεραπεύονται από το Τμήμα πλαισιωμένα από ένα ισχυρό υπόβαθρο στα ζητήματα χωρικού σχεδιασμού σε πιο οικείες κλίμακες, όπως η αρχιτεκτονική και η αστική σύνθεση, αλλά και ζητήματα περιβάλλοντος και κοινωνικής ανάπτυξης. Τα παραπάνω εμπεδώνονται μέσα από μαθήματα με εργαστηριακό χαρακτήρα όπου οι φοιτητές τελειοποιούν τις ικανότητες και τις γνώσεις τους αντιμετωπίζοντας πρακτικά και σύνθετα προβλήματα εξασκώντας παράλληλα την κριτική τους προσέγγιση.
Τα μαθήματα επιλογής περιλαμβάνουν θέματα αιχμής των οποίων η ύλη συχνά αποτελεί αντικείμενο μεταπτυχιακών μαθημάτων άλλων ελληνικών και Ευρωπαϊκών προγραμμάτων σπουδών. Αυτές οι γνώσεις αιχμής ενσωματώνονται στο ΠΠΣ του Τμήματος προσφέροντας στους φοιτητές εξειδικευμένες δεξιότητες επίλυσης σύνθετων προβλημάτων, πολλά από τα οποία καλύπτουν περισσότερα του ενός γνωστικά αντικείμενα.
γ) την προώθηση της ποιότητας και αποτελεσματικότητας του διδακτικού έργου
Η ποιότητα και αποτελεσματικότητα του διδακτικού έργου υποστηρίζεται από δομές όπως το πρόγραμμα σπουδών, τα περιγράμματα και τα μαθησιακά αποτελέσματα κάθε μαθήματος, από πλατφόρμες e-learning για επέκταση των δυνατοτήτων επικοινωνίας και μεταφοράς γνώσης αλλά και από μηχανισμούς ανάδρασης ώστε να εντοπίζονται δυσλειτουργίες και περιοχές όπου απαιτείται περαιτέρω εστίαση. Η ανάδραση επιτυγχάνεται τόσο με την αξιολόγηση των μαθημάτων από τους φοιτητές όσο και από την παρακολούθηση συγκεκριμένων δεικτών από τη Συνέλευση του Τμήματος. Οι δείκτες αυτοί
έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα στα υποχρεωτικά μαθήματα και μικρότερη στα επιλογής και είναι οι ακόλουθοι:
- το ποσοστό επιτυχίας στο συγκεκριμένο μάθημα
- το ποσοστό συμμετοχής στην εξέταση του μαθήματος
- ο μέσος όρος βαθμολογίας των επιτυχόντων.
Παρακολουθούνται επίσης δείκτες όπως η κατανομή των μαθημάτων στα οποία έχουν αποτύχει οι φοιτητές κάθε έτους ώστε να υπάρχει μια εκτίμηση για το χρόνο αποφοίτησης, ο αριθμός των μαθημάτων που επιτυγχάνει κάθε φοιτητής ανά εξάμηνο και η εξέλιξη του μέσου όρου βαθμολογίας ανά φοιτητή ώστε να υπάρχει μια εξατομικευμένη εικόνα που να επιτρέπει και εξατομικευμένες παρεμβάσεις όταν αυτό κριθεί απαραίτητο.
δ) την καταλληλότητα των προσόντων του διδακτικού προσωπικού
Το Τμήμα ΜΧΠΠΑ διαθέτει 19 μέλη Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού (ΔΕΠ) με πλούσιο και διεθνώς αναγνωρισμένο ερευνητικό και διδακτικό έργο, τα οποία καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος των διδακτικών αναγκών του Τμήματος. Το διδακτικό έργο των παραπάνω μελών ΔΕΠ συνεπικουρείται από τα 13 μέλη ΕΔΙΠ του Τμήματος. Επίσης, προσλαμβάνεται έκτακτο διδακτικό προσωπικό για την κάλυψη ενός μικρού αριθμού μαθημάτων. Το προσωπικό αυτό προσλαμβάνεται κάθε ακαδημαϊκό έτος μέσω ανοιχτής προκήρυξης με συγκεκριμένα, μετρήσιμα και δημοσιευμένα κριτήρια επιλογής τα οποία διασφαλίζουν την υψηλή ακαδημαϊκή ποιότητα. Η επιλογή γίνεται από επιτροπές μονίμων μελών ΔΕΠ του Τμήματος.
ε) την προώθηση της ποιότητας και της ποσότητας του ερευνητικού έργου των μελών της ακαδημαϊκής μονάδας
Για την υποβοήθηση του ερευνητικού έργου των διδασκόντων το Τμήμα διαθέτει:
- σύγχρονες υποδομές οι οποίες περιγράφονται στην ενότητα 6.1 της παρούσας πρότασης
- την παροχή υποστήριξης για την παρουσίαση εργασιών σε συνέδρια τόσο για τα μόνιμα μέλη ΔΕΠ και ΕΔΙΠ, τους υποψήφιους διδάκτορες, τους μεταπτυχιακούς φοιτητές όσο και για τους συμβασιούχους συναδέλφους.
στ) τους τρόπους σύνδεσης της διδασκαλίας με την έρευνα
Με δεδομένη την εφαρμοσμένη φύση του γνωστικού αντικειμένου του Τμήματος δίνεται σημαντική έμφαση στην έκθεση των φοιτητών σε ερευνητικά θέματα ώστε να καταρτιστούν καλύτερα και να προετοιμαστούν για την μετά την αποφοίτηση σταδιοδρομία τους. Η διαδικασία αυτή ξεκινά από τις εργασίες των μαθημάτων του προπτυχιακού προγράμματος και ολοκληρώνονται με την εκπόνηση της διπλωματικής εργασίας κατά το τελευταίο έτος σπουδών. Ο θεσμός της πρακτικής άσκησης φέρνει σε επαφή τους φοιτητές με τα προβλήματα των χώρων εργασίας και την έρευνα και άλλη δραστηριότητα που εκπονείται εκεί.
Οι ευκαιρίες για τους μεταπτυχιακούς φοιτητές είναι περισσότερες καθώς εκτός από την εκτεταμένη διπλωματική εργασία, τους δίνεται η ευκαιρία να συνεργαστούν σε ερευνητικά προγράμματα των διδασκόντων. Με τον τρόπο αυτό επεκτείνεται ο ορίζοντας των φοιτητών καθώς έρχονται σε επαφή με τα πραγματικά ερευνητικά προβλήματα του αντικειμένου τους.
Η πλήρης στελέχωση του Τμήματος με μέλη ΔΕΠ θα πολλαπλασιάσει τις ευκαιρίες για ερευνητική ενασχόληση των φοιτητών (προπτυχιακών και μεταπτυχιακών) και θα διευρύνει το φάσμα των ερεθισμάτων που θα δέχονται.
ζ) το επίπεδο ζήτησης των αποκτώμενων προσόντων των αποφοίτων στην αγορά εργασίας
Το τμήμα θεραπεύει γνωστικά αντικείμενα σε τεχνολογίες αιχμής και η κύρια φροντίδα είναι η διασφάλιση του απαραίτητου υποβάθρου ώστε να είναι σε θέση οι απόφοιτοί του να ανταποκριθούν σε οποιαδήποτε ανάγκη παρουσιαστεί στον επαγγελματικό στίβο. Οι βασικές τεχνικές προγραμματισμού εμπεδώνονται με μια απαιτητική σειρά εργαστηριακών μαθημάτων υποδομής και στη συνέχεια εφαρμόζονται σε πιο πολύπλοκα προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζονται στα μαθήματα επιλογής. Στο σχεδιασμό του ΠΠΣ του Τμήματος λαμβάνονται υπόψη όχι μόνο οι ανάγκες για την ενσωμάτωση γνώσεων τεχνολογιών αιχμής, αλλά και οι ανάγκες της αγοράς, με συνεχείς διαδικασίες ανάδρασης και επεξεργασίας των νέων δεδομένων σε μια εξαιρετικά γρήγορα μεταβαλλόμενη αγορά εργασίας (βλ. ενότητα 2 της παρούσας πρότασης).
η) την ποιότητα των υποστηρικτικών υπηρεσιών, όπως οι διοικητικές υπηρεσίες, οι βιβλιοθήκες και οι υπηρεσίες φοιτητικής μέριμνας
Οι υπηρεσίες φοιτητικής μέριμνας παρέχονται κεντρικά για το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (http://uth.gr/students/student-welfare). Με την έναρξη του ακαδημαϊκού έτους οργανώνεται η εβδομάδα υποδοχής των πρωτοετών φοιτητών κατά την οποία παρουσιάζεται το Τμήμα στους φοιτητές και οι παροχές του Π.Θ. προς αυτούς. Η εβδομάδα υποδοχής πρωτοετών περιλαμβάνει επίσης διαδραστικού χαρακτήρα γνωριμία όχι μόνο με την πόλη του Βόλου και τους πολιτιστικούς φορείς της, όπως π.χ. τα Μουσεία της, αλλά και με επίκαιρα προβλήματα χωρικού σχεδιασμού που την αφορούν. Τα τελευταία αποτελούν μια πρώτη γνωριμία των πρωτοετών φοιτητών με το ιδιαίτερου χαρακτήρα αντικείμενο του Τμήματος.
Σε επίπεδο Τμήματος, η Γραμματεία αναλαμβάνει την εξυπηρέτηση των φοιτητών (συγκέντρωση, προώθηση εγγράφων, έκδοση δικαιολογητικών). Σε σχέση με τις Ιδρυματικές υποδομές του Π.Θ., η Κεντρική Βιβλιοθήκη που έχει έδρα το Βόλο, περιλαμβάνει επαρκή αριθμό συγγραμμάτων που καλύπτουν εξειδικευμένα επιστημονικά πεδία που άπτονται του ενδιαφέροντος των φοιτητών και των διδασκόντων του Τμήματος. Οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες τεκμηρίωσης της Βιβλιοθήκης βρίσκονται σε υψηλό επίπεδο και αξιοποιούνται αρκετά από τους φοιτητές.
Ιδιαίτερη μνεία απαιτείται αναφορικά με την λειτουργία ξεχωριστής μονάδας βιβλιοθήκης μέσα στο κτήριο του Τμήματος. Η μονάδα αυτή η οποία έχει οργανωθεί κατά τη διάρκεια των τριών δεκαετιών ιστορίας του Τμήματος οφείλει σημαντικό μέρος του διαθέσιμου υλικού της στις δωρεές που έγιναν από διακεκριμένους Έλληνες επιστήμονες, φίλους του Τμήματος.
Αντίστοιχες υπηρεσίες ηλεκτρονικής τεκμηρίωσης με εκπαιδευτικό υλικό και αποθετήριο εργασιών (διπλωματικών, μεταπτυχιακών, διδακτορικών διατριβών και τεχνικών αναφορών) έχουν αναπτυχθεί και από το Τμήμα και έχουν καλή αποδοχή και αξιοποίηση από τους φοιτητές. Περισσότερες λεπτομέρειες αναφορικά με τις υποδομές και υπηρεσίες που παρέχονται από το Τμήμα περιγράφονται στην Ενότητα 6 της παρούσας έκθεσης.
θ) τη διενέργεια της ετήσιας ανασκόπησης και εσωτερικής επιθεώρησης του συστήματος διασφάλισης ποιότητας του ΠΠΣ καθώς και τη συνεργασία της ΟΜΕΑ με τη ΜΟΔΙΠ του Ιδρύματος
Το τμήμα (Πρόεδρος, μέλη της ΟΜΕΑ, Γραμματέας) συμμετέχει ενεργά σε όλες τις εκδηλώσεις της ΜΟΔΙΠ του ιδρύματος, τόσο αναφορικά με θεσμικά όσο και με τεχνικά θέματα, εφαρμόζει τις οδηγίες της ΜΟΔΙΠ του Ιδρύματος και παρακολουθεί στενά τόσο τις ενέργειες της ΑΔΙΠ όσο και τις διάφορες διεθνείς πρακτικές και τα αποτελέσματα των αντίστοιχων φορέων.
Η ετήσια εσωτερική αξιολόγηση του Τμήματος διενεργείται σύμφωνα με τις οδηγίες της ΜΟΔΙΠ ακολουθώντας τις διαδικασίες ως προς την αξιολόγηση σε ιδρυματικό και εθνικό επίπεδο. Σε οποιαδήποτε Συνέλευση Τμήματος μπορούν, αν προκύψουν, να συζητηθούν θέματα που άπτονται της τακτικής διασφάλισης ποιότητας του ΠΠΣ όπως αυτή παρουσιάστηκε παραπάνω. Κάθε Απρίλιο, μαζί με την αναθεώρηση του ΠΠΣ του Τμήματος, εξετάζονται ανακεφαλαιωτικά και τα θέματα διασφάλισης ποιότητας ώστε να ευθυγραμμίζονται οι στόχοι και να μην υπάρχουν αποκλίσεις.
Αυτή η προσέγγιση βρίσκεται στη βάση του Συστήματος Διαχείρισης Ποιότητας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και υπαγορεύει τόσο την εσωτερική δομή και την οργάνωση του Ιδρύματος όσο και τη διαχείριση και τον έλεγχο όλης της λειτουργίας του.
Οι ανωτέρω κατευθύνσεις εξειδικεύονται για κάθε μία από τις βασικές διεργασίες του Ιδρύματος (διαγωνισμοί, υλοποίηση έργων, διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού, αξιολόγηση Διδασκόντων, παροχή εκπαιδευτικού έργου, κ.ά.), οι οποίες αξιολογούνται τακτικά, ώστε να ανταποκρίνονται στο συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον όπου δραστηριοποιείται το Ίδρυμα, ενώ η επίτευξή τους αξιολογείται βάσει προκαθορισμένων δεικτών που ορίζονται από το Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας, αξιολογούνται για την επίτευξή τους στις εσωτερικές-εξωτερικές επιθεωρήσεις και τα αποτελέσματά τους αναφέρονται στην Ανασκόπηση της Διοίκησης.
Οι βασικές αρχές λοιπόν που διέπουν τη λειτουργία του Τμήματος ΜΧΠΠΑ και εξασφαλίζουν τη διασφάλιση ποιότητας είναι:
- η προσφορά εκπαίδευσης σε επίπεδο ανώτατης εκπαίδευσης στα αντικείμενα που θεραπεύουν ο Χωρικός Σχεδιασμός και η Χωρική Ανάπτυξη
- η αφοσίωση στην πρόοδο της επιστήμης και στη μετάδοση της γνώσης
- η προάσπιση της ακαδημαϊκής ελευθερίας στη διδασκαλία και στην έρευνα
- η προστασία της ελεύθερης έκφρασης και της διακίνησης των ιδεών
- η ακαδημαϊκή ολοκλήρωση των φοιτητών
- η δημιουργία και συντήρηση των υποδομών που θα προάγουν την διδακτική και ερευνητική διαδικασία
- η έμφαση σε αντικείμενα τα οποία έχουν αναγνωριστεί ως τεχνολογίες αιχμής ή/και με ιδιαίτερες προοπτικές επαγγελματικής σταδιοδρομίας
- η προαγωγή της διεπιστημονικότητας
- η προσήλωση σε αξιοκρατικές διαδικασίες επιλογής και εξέλιξης όλου του προσωπικού
- η ενεργός συμμετοχή των διδασκόντων στις διοικητικές διαδικασίες του τμήματος
- η στήριξη της εξωστρέφειας διδασκόντων, φοιτητών και διοικητικών
- η αλληλεπίδραση με φορείς και την κοινωνία
- η δημιουργία και συντήρηση δομών ανάδρασης (feedback) τόσο εσωτερικά (φοιτητές, προσωπικό) όσο και εξωτερικά (άλλα ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα του εσωτερικού και του εξωτερικού, επαγγελματικοί φορείς, αυτοδιοίκηση, δομές χρηματοδότησης, κεντρική διακυβέρνηση)
- η κοινωνική λογοδοσία.
Η επιτυχία του Συστήματος Διασφάλισης Ποιότητας γίνεται φανερή από την ακαδημαϊκή και επαγγελματική πορεία των αποφοίτων του Τμήματος, την ακαδημαϊκή και ερευνητική δραστηριότητα των διδασκόντων καθώς και από τον βαθμό συμμετοχής τους στις διοικητικές δραστηριότητες του Τμήματος.
Η δέσμευση της Πολιτικής Διασφάλισης Ποιότητας του Τμήματος γνωστοποιείται στα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας μέσω της ανάρτησής της, στον ιστότοπο του Τμήματος.
